Straż pożarna – historia – cz. 2 z 2

Nowożytność¹ i Czasy współczesne²
Dopiero w XVIII wieku pojawiają się pierwsze w Polsce przepisy władz centralnych. W roku 1760 marszałek wielki koronny ogłasza dla Warszawy przepisy przeciwpożarowe. Stopniowo zakres przepisów powiększa się, jednak czynne gaszenie pożarów oparte na udziale nieprzygotowanej i nieprzeszkolonej ludności jest mało efektywne.

W Europie rozwiązano ten problem już XVII wieku, kiedy to na terenie obecnej Bawarii (Niemcy) i Austrii powstające pierwsze formacje strażackie. Najstarsza straż w Europie powstała w Berchtesgaden w 1673 roku.³

Zabory
Na terenie dawnej Rzeczypospolitej w czasie zaborów nie istniała jedna Państwowa Straż Pożarna. Pierwsze jednostki powstawały na początku XIX wieku. Obecnie za najstarszą OSP w Polsce uważana jest jednostka w z miasta Kcynia⁴ w woj. kujawsko-pomorskiego. Druhom z Kcyni przy pomocy Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz ambasadora Polski w Niemczech udało się odnaleźć w archiwum w Berlinie dokumenty świadczące o tym, że budowa remizy OSP w Kcyni rozpoczęła się już w 1800 roku.^{5 6 7}

Pod zaborami powstawały kolejne jednostki. Pierwsza zawodowa straż ogniowa powstała w Wilnie w 1802 roku.⁸

W zaborze austriackim pierwszą w Galicji Ochotniczą Straż Pożarną utworzono w Krakowie w 1865 roku. W ciągu 10 lat powstały kolejne OSP co pozwoliło w 1875 r. powołać Krajowy Związek Ochotniczych Straży Pożarnych.

W zaborze pruskim przepisy przeciwpożarowe były dobrze uregulowane - w miasteczkach i większych wsiach działały ochotnicze bądź przymusowe straże pożarne. Do wybuchu I Wojny Światowej w 1914 r. istniało 112 OSP, dwie zawodowe i 23 obowiązkowe.

Zabór rosyjski nie miał uregulowanych zasad działania w przypadku pożarów. W Królestwie Polskim nie wprowadzono przepisów wyższego rzędu sankcjonujących prawną działalność straży ogniowych. W 1836 r. w Warszawie rozpoczęła służbę Straż Ogniowa, która oprócz walki z ogniem zajmowała się również czyszczeniem kominów i sprzątaniem ulic. Do 1882 r. było już 33 straży ochotniczych, a niektóre z nich dołączyły do powstałego dziesięć lat później Rosyjskiego Towarzystwa Pożarniczego a od 1898 r. używało nazwy „Cesarsko-Rosyjskie Towarzystwo Pożarnicze". Najwcześniej straż ochotnicza w Królestwie Polskim powstała w Kaliszu (1864).

W 1881 roku powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Sokołowie Podlaskim. Była to pierwsza straż pożarna na terenie Podlasia i 61 na terenie całego Królestwa Polskiego.

Więcej na temat straży pożarnej z powiatu sokołowskiego w osobnym artykule.

II RP
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości na terenie kraju istniało około 1600 jednostek, skupionych w sześciu związkach. W dniach 8 i 9 września 1921 r. w Warszawie odbył się Zjazd Strażactwa Polskiego podczas którego utworzono Główny Związek Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej, który ujednolicił przepisy - od wyposażenia po mundury. Straż pożarna w tym czasie pełniła również rolę kulturotwórczą. Organizowano orkiestry, czytelnie, chóry, a nawet amatorskie zespoły teatralne.

II Wojna Światowa
Straż pożarna w czasie II Wojny Światowej była pod niemieckim zarządzaniem. Na ziemiach wcielonych do III Rzeszy obowiązywały przepisy ustawy o zwalczaniu pożarów. W niektórych miastach gdzie istniała zawodowa straż pożarna wprowadzono policję ogniową (Feuerschutzpolizei), w której mogli pracować wyłącznie Niemcy a Polacy tylko jako pracownicy warsztatów. Ochotnicza straż pożarna została jednostką pomocniczą policji, a PSP kontynuowała działalność w strukturach komunalnej służby miejskiej. Często strażacy współpracowali z partyzantami.

PRL
Po wojnie w Polsce w 1945 r. działało 1500 straży pożarnych, a w roku 1950 – 3400 straży pożarnych. 4 lutego 1950 r. Sejm powołał Komendę Główną Straży Pożarnych, a w grudniu 1956 roku Związek Ochotniczych Straży Pożarnych oraz specjalistyczne szkoły pożarnicze.

III RP
W III RP, po upadku komunizmu, w lutym 1992 roku ministra spraw wewnętrznych powołał Feliks Dela na stanowisko komendanta głównego Państwowej Straży Pożarnej. W lipcu tego samego roku podjęto uchwałę o powstaniu PSP. Z początkiem 1995 roku rozpoczął funkcjonowanie krajowy system ratowniczo-gaśniczy (KSRG). 1 stycznia 1999 przeprowadzono reformę PSP, zwiększając znacznie, zasięg, kompetencji i zawierając umowy międzynarodowe o współpracy ratowniczej.

Obok zawodowej służby pożarniczej – Państwowej Straży Pożarnej – wielką aktywność przejawia w naszym kraju ruch strażactwa ochotniczego, liczący prawie 19 tysięcy ochotniczych jednostek straży pożarnych.^{9 10}